इलाममा बिमानस्थल निर्माणको तयारी

इलाम नगरपालिका ५ सुकिलुम्बामा विमानस्थल निर्माणको लागि जग्गा अध्रि्रहण प्रक्रिया अघि बढेको छ ।
पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको प्राविधिक टोलीले र्सर्वेक्षण गरेर विमानस्थल निर्माणका लागि तीन सय २५ रोपनी जग्गा अध्रि्रहण गर्नुपर्ने जनाएपछि जिल्ला बिकास समितिले जग्गा अध्रि्रहणको प्रक्रिया अघि बढाएको हो । जिविसका योजना अनुगमन तथा प्रशासकीय अधिकृत अग्नी अधिकारीले पहिलो चरणमा दुइ सय ८३ रोपनी जग्गाको अध्रि्रहण प्रक्रिया सुरु भएको बताउनुभएको छ । उहाँले प्रतिरोपनी ४० हजार रुपैयाँ मुआव्जा दिने संझौता भएको पनि जानकारी दिनुभएको छ ।
जिल्लाबासीले १२ वर्षघिदेखि सुकिलुम्बामा विमानस्थल निर्माणको माग गर्दै आएपनि नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले मुआव्जाको लागत स्थानीयस्तरमै व्यहोर्नुपर्ने र्सत राखेपछि प्रक्रिया अघि बढ्न सकेको थिएन । तर, गत आर्थिक वर्षेखि जिल्ला बिकास समितिले आर्थिक संकलन गर्न थालेपछि विमानस्थल निर्माणको सम्भावना बढेको थियो ।
मुआव्जाका लागि मात्र झण्डै डेढ करोड रुपैयाँ आवश्यक रहने जिविसले जनाएको छ । जिल्लाका आठ जना सभासदबाट दुइ लाखका दरले र जिल्लाभित्रका गाविसहरुले एक लाखका दरले र अन्य संस्था र व्यक्तिबाट गरी अहिलेसम्म झण्डै ८० लाख रुपैयाँ संकलन भइसकेको जिविसले जनाएको छ ।
नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको र्सर्वेक्षण टोलीले सुकिलुम्बामा नौ सय मिटर लम्बाई र एक सय ६० मिटरको चौर्डाईको विमानस्थल बन्ने र एभ्रो तथा ट्ीनवटर विमानले उडान भर्नसक्ने ठहर गरेको छ । सुकिलुम्बाबाट भद्रपुरबाटभन्दा सात मिनेट छिटो काठमाडौं पुगिने टोलीको दाबी छ ।

चियाको गलैंचामा कुहिरोसँग लुकामारी

विराटनगरका वीरेन्द्र न्यौपाने २०५४ सालमा पहिलोपटक कन्याम पुग्दा यति मोहित भए कि आफै त्यसको अद्वितीय प्राकृतिक सुन्दरताको वर्ण्र्ाागर्न सक्दैनन् । 'हरेकले एक चोटी यहाँको सौर्न्दर्यताको स्वाद लिनै पर्ने रहेछ भन्ने लाग्यो । त्यसैले त्यसबेला तत्काल घर फर्की कहिल्यै कन्याम नटेकेका साथीभाइ बटुलेर बनभोजमा आएँ,' न्यौपाने भन्छन् ।
कन्यामको आकर्षाबाट मोहित न्यौपानेलाई त्यसपछि इलामको कुनै न कुनै क्षेत्रमा हिस्सेदार बन्न मन लाग्यो । अनि उनले लगत्तै कन्यामबाट झण्डै १५ किलोमिटर टाढा पशुपतिनगरमा पाखा बारी किनेर चिया बगान बनाए । निर्माणाधीन माइखोला साना जलविद्युत आयोजनाका प्रमुख न्यौपाने भन्छन्, 'यो आयोजना मेरै पहलमा सुरु भएको हो । इलाममा बिकास निर्माणसँगै पर्यटन पर््रवर्द्धनमा कुनै न कुनै तरिकाले सहयोग गर्ने रहर छ । मैले त्यसबेला कन्याम नटेकेको भए यस्तो रहर ममा पलाउने थिएन ।'
हुन पनि कन्याम कम्ता आकर्ष छैन । नागबेली परेको मेची राजमार्ग, त्यसको आसपासमा गलैचा विछ्याएजस्ता चियाका बुटाहरु, बीचबीचमा फाट्टफुट्ट र डाँडामा लहरै धुपीका बोटहरु, गाडीमा आवतजावत गर्नेले पनि पाँच किलोमिटरसम्म कम्तिमा यी दृश्यहरु हर्ेन पाउँछन् । गत वर्षफागुनमा गाडीमा ओहोरदोहोर गर्दा कन्याम देखेका झुम्का, सुनसरीका धीरेन्द्र चौधरी भन्छन्, 'हाम्रै देशभित्र यस्तो राम्रो ठाउँ होला भन्ने कल्पनासमेत गरेको थिइनँ ।'
गाडीबाट ओर्लेर घुमेपछि थाहा हुन्छ कन्यामको वास्तविक पहिचान र महत्व । झापालीलाई एकै ठाउँबाट हिमाल, पहाड र तर्राई रहर भए नजिकैको कन्याम गए हुन्छ । झापाको सुनमाईबाट पहाड उकालिदै झण्डै १५ किलोमिटर गाडीमा पार गरेपछि पुगिने कन्यामबाट कञ्चनजंघा, कुम्भकर्ण्र्ााहमाल देखिन्छ । त्यहीबाट तर्राईका समथर फाँट पनि हर्ेन सकिन्छ ।
कन्यामबाट इलामकै सबभन्दा अग्लो सन्दकपुर डाँडा, सूर्योदयको लागि चर्चित अन्तुडाँडा पनि देखिन्छ । यसैगरी भारतको दार्जिलिङस्थित घुमपहाड र टाइगरहिल पनि नियाल्न सकिन्छ । दृश्यावलोकनका लागि उपयुक्त डाँडा देउराली हो, यो डाँडा सामुन्द्रिक सतहदेखि झण्डै १,८०० मिटरको उचाईमा छ । देउरालीबाट अन्तुडाँडाकै हाराहारीमा सूर्योदय हर्ेन सकिने स्थानीयबासी बताउँछन् ।
कन्याममा कृषिमा आधारित जीवन शैली बुझ्न सकिन्छ । कन्याम डाँडाबाट अलिकति ओरालिने बित्तिकै शुरु हुन्छ, सानाठूला चिया बगान, ठाउँठाउँमा मौसम अनुसारको अदुवा, आलु रोपिएको बारी, कान्लामा अम्रिसोको बुटाहरु र खोल्सामा अलैची अनि प्रत्येक घरमा गाई । खाली ठाउँ कतै नराखी खेती गर्ने यहाँका पौरखी किसानलाई जोकोहीले पनि मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्छ ।
लोपोन्मुख लाप्चा जातिको बस्तीमा छिरेर जीवनशैली बुझै अझै राम्रो हुन्छ । कन्याममा दृश्यावलोकन गर्न उपयुक्त देउराली र मानेडाँडा यिनै लाप्चाहरुको पूजास्थल पनि हो ।
कन्यामको अर्को आकर्षा पक्ष हो, मौसम । यहाँको मौसम छिनछिनमा बदलिरहन्छ । घाम र हुस्सुको दिनभर लुकामारी चल्छ । एकैछिनमा घाम लाग्छ, तत्कालै १५ मिटर टाढा नदेखिने गरी हुस्सुले कन्याम ढाकिन्छ । घमाइलो तर्राई पार गरेर आएका गाडीहरुले कन्याम पुगेपछि प्रायःजसो दिउँसै बत्ती बाल्नर्ुपर्छ ।
इलाम र चियालाई पर्यायवाची बनाउन कन्यामको पनि योगदान छ । कन्यामको प्राकृतिक सुन्दरतालाई उपयोग गर्दै वरपिपल, आमाको काखलगायतका थुपै्र चलचित्र बनेका छन् । धेरै म्युजिक भिडियोहरु पनि कन्याममा छायाङ्कन गरिएका छन् ।
कन्यामको पृष्ठभूमिमा आफूलाई उतार्न लालयित युवायुवती डिजिटल क्यामरामा 'मेमोरी फुल' र एनालग क्यामरामा रिल सकिएको पत्तै पाउँदैनन् । कतिपय त ढाकी बोकी लहरै उभिएर चियाका मुनाहरु टिपिरहेका श्रमिकहरुका बीचमा छिरेर उनीहरुकै शैलीमा ढाकी बोकेर पत्ति टिपेजस्तै गरी फोटो पनि खिचाउँछन् ।
कन्याममा २०२८ सालमा चिया रोपिएको हो । राजमार्ग आसपासको बगानले मात्र पाँच सय ३४ हेक्टर क्षेत्रफल ओगटेको छ । नेपाल चिया बिकास निगमअर्न्तर्गतको यो बगान अर्थोडक्स -पहाडे) चिया उत्पादन गर्ने नेपालकै सबभन्दा ठूलो हो । राजमार्ग छाडेर झण्ड आधाकिलोमिटर ओरालिएपछि चिया कारखानामा पुगिन्छ । यो कारखानामा छिरेर हामीले पिउने गरेको चिया कसरी प्रशोधन हुदोरहेछ, हर्ेन सकिन्छ । दानादार सीटीसी चिया उत्पादन गर्ने तर्राईका कारखानाभन्दा फरक हुन्छ अर्थोडक्स चिया तयार गर्ने कारखाना ।

प्राकृतिक सम्पदा संरक्षणमा जोड

जिल्लाको पर्यटन पर््रवर्द्धनको लागि प्राकृतिक सम्पदा संरक्षण गर्नुपर्नेमा सरोकारवालाहरुले जोड दिएका छन् ।
नागरिक प्रतिष्ठानले बुधबार आयोजना गरेको जिल्लाको पर्यटन सम्पदा पर््रवर्द्धन सम्वन्धी कार्यशाला गोष्ठीका सहभागीहरुले प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण गर्दै प्रचारप्रसार गरेर धेरै पर्यटकहरु भित्र्याउन सकिने बताएका छन् । गैरसरकारी संस्था महासंघ इलामका अध्यक्ष दिलनाथ फुएलले पर्यटकीय महत्व बोकेको क्षेत्रमा भइरहेको अव्यवस्थित भौतिक निर्माण कार्यलाई स्थगित गर्नुपर्ने बताएका छन् । उनले पर्यटन प्रवद्धनका लागि लाप्चा, लिम्बू, र्राईलगायतका जातजातिको परम्परागत संस्कृतिलाई पनि जगर्ेना गर्नुपर्ने र पर्यटनलाई बजारीकरण गर्नुपर्नेमा जोड दिएका छन् ।
नामसालिङ सामुदायिक बिकास केन्द्र मधुसुदन श्रेष्ठले सरोकारवालाहरुले आपसी समन्वय गरेर जिल्लाको प्राकृतिक सुन्दरतालाई सिगार्न जरुरी रहेको बताएका छन् । महेन्द्ररत्न बहुमुखी क्याम्पसका पर्ूव प्रमुख युद्धप्रसाद वैद्यले जिल्लाका प्राकृतिक स्रोतहरु मासिदै गएको चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । उनले प्राकृतिक स्रोतहरुको संरक्षण गर्न राजनैतिक दलहरुको प्रतिवद्धता जरुरी रहेको बताए ।
कार्यशालामा कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै इलाम सरोकार मञ्चका सीताराम घिमिरेले इलाममा कृषि, ग्रामीण, धार्मिक तथा सास्कृतिक, पर्यापर्यटन र शैक्षिक पर्यटनको प्रशस्तै सम्भावना रहेको बताएका छन् । 'त्यसका लागि सरोकारवालाहरुले साझा अवधारणा निर्माण गरेर काम गर्नुपर्छ,' उनले भने ।
सहभागीहरुले चर्चित पर्ूवाधारको अभावका कारण पर्यटकीयस्थल सन्दकपुरबाट नेपालले फाइदा लिन नसकेको बताए । यसैगरी पर्यटन बिकासका लागि निजी क्षेत्र, सरकारी तथा स्थानीय निकायको संलग्नता कम भएको औंल्याइएको थियो । सहभागीहरुले सूचनाको अभिलेखीकरण तथा प्रचारप्रसार, होटल तथा यातायात व्यवसायलाई व्यवस्थापन गर्नुपर्नेमा पनि जोड दिएका छन् । कार्यक्रममा धर्म गौतम, खिवराज दहाल, प्रकाश पोखरेल, रोशन साँवा, सोमनाथ सुसेली, ग्रीष्म सुव्वा लगायतले बोलेका थिए ।

चियाबारीको रौनक

मंसिर शुरु भएदेखि नै इलामका कन्याम चियाबगानको रौनक नै बेग्लै हुन्छ । नागबेली परेको मेची राजमार्गआसपासका चिया बगानमा दिनहुँजसो बनभोज खान आउनेहरुको भीड हुन्छ । राजमार्गको दायाँबायाँ फुटपाथे पसलहरु बाक्लिन्छन् । बनभोज खान आउनेहरुलाई घोडामा सयर गराउन व्यवसायीहरु राजमार्गमा छरिएका हुन्छन् ।
चियाबारीमा चल्ने हल्का चिसो सिरसिर हावामा रम्दै बनभोज खान जोकोही लालयित हुन्छन् र मौका पर्नासाथ हुल बाँधेर कन्याम आइहाल्छन् । त्यसैले कन्यामको चिया बगान झापा, इलाम, मोरङ र सुनसरीका बनभोजप्रेमीका लागि उत्कृष्ट गन्तव्य बनेको छ । त्यसो त अन्य क्षेत्रबाट पनि बनभोज खान नआउने होइनन् ।
मेची राजमार्गको आसपास नै भएकोले पनि कन्याममा जान सहज छ । यसैगरी तर्राईका मानिसहरुलाई झापाबाट करिव ५० किलोमिटरको गाडीमा यात्रा गरेपछि कन्याम पुगिने भएकोले वनभोज पहाड र त्यहाँको जीवनशैली हर्ेर्ने बहाना पनि बनेको छ । कन्यामबाट तर्राईका समथर फाँट आकर्ष देखिन्छ । उत्तरतर्फहिमालय श्रृंखला पनि देखिन्छ । त्यसैले कहिल्यै हिमाल नदेख्नेलाई कन्याममा यो पनि अवसर प्राप्त हुन्छ ।
विभिन्न विद्यालय, संस्था, सरकारी कार्यालयबाट समेत हुल बाँधेर बनभोज खान आउने गर्दछन् । र्सार्वजनिक विदाको दिन विशेषगरी शनिवारको दिन त ढिलो आउने समूहले बनभोज खाने राम्रो ठाउँ नै पाउँदैन । 'शनिवार त यहाँ मेला जस्तै हुन्छ । गाडी पार्किङ गर्ने ठाउँ हुँदैन,' कन्यामका डम्बर कटुवाल भन्छन् ।
कन्यामले दार्जिलिङ जिल्लाको मिरिकको झझल्को दिन्छ । मानिसहरु मिरिकमा गएर घोडामा चढेर घुम्ने र फोटो खिचाउने गर्दछन् । तर, तीन वर्षयता व्यवसायीहरुले वनभोजको मौसममा कन्याममा पनि घोडामा चढेर घुम्ने र फोटो खिच्ने प्रवन्ध मिलाएका छन् । यस्तो अवसरमा नेपालको पर्ूर्वी क्षेत्रमा अन्यत्र पाइदैन । व्यवसायीले घोडामा चढेर फोटो खिचेवापत पाँच रुपैयाँ र घोडामा चढेर घुमेवापत दुरी हेरी ५० रुपैयाँसम्म शुल्क लिने गर्छन् ।
वनभोज खानेहरुको भीडका कारण हुने फोहोरमैलालाई नियन्त्रण गर्न र पानीको प्रवन्ध मिलाउन कन्याम गाउँ बिकास समितिको कार्यालयले तीन वर्षेखि समूह हेरी दर्ुइ सयदेखि तीन सय रुपैयाँसम्म शुल्क पनि लिन थालेको छ । यसरी लिएको शुल्कबाट बचत भएको रकम कन्यामको पर्यटन पर््रवर्द्धन गर्न खर्चने गाविस कार्यालय जनाएको छ ।
कन्यामका काजीमान कागते राज्यले आवश्यक भौतिक पर्ूवाधार तयार गरिदिएमा वनभोजप्रेमीको आकर्षा अझै बढ्ने बताउँछन् ।

इलाममै छ पाथिभरा

तपाईको पाथिभराको भाकल छ - ताप्लेजुङको पाथिभरा पुग्न समय र पैसाको अभाव छ - चिन्ता नलिनोस् । इलाममै पाथिभरा छ जहाँ भाकल पूरा गर्न सक्नुहुन्छ । कोलबुङको कुटीडाँडामा रहेको बहिनी पाथिभरा मेची राजमार्गको छेवैमा हुनाले त्यहाँ जान पनि कुनै समस्या पर्दैन ।
स्थानीय झाँक्रीले २०३४ सालमा बहिनी पाथिभरा फेला पारेपछि भाकल पूरा गर्न धेरैलाई राहत मिलेको छ । यो सामुन्द्रिक सतहदेखि १,९७५ मिटरको उचाइमा रहेको छ ।
बहिनी पाथिभराको डाँडामा मन्दिर संरक्षण समितिले मन्दिरको निर्माण गरेको छ । पूजा अर्चना गर्दै देवीसँग केही मागेमा पूरा हुने विश्वासमा भक्तजनहरु यहाँ आउने गर्दछन् । यो मन्दिरमा आएर पूजा गरेमा सबैखाले संकट हट्ने विश्वास पनि गरिन्छ ।
हरेक शनिवार र मंगलबार मन्दिरमा पूजा अर्चना गर्नेहरुको भीड लाग्ने गर्दछ । बहिनी पाथिभराको दर्शन गर्न नेपालका विभिन्न स्थान र भारतको सिलिगुढी, दार्जिलिङ र सिक्किमबाट भक्तजनहरु आउने गर्दछन् । बहिनी पाथिभरा २०३४ सालमा फेला परेको भएपनि एक दशक अघिदेखिमात्र चर्चामा आएको हो । मन्दिरमा भक्तजनहरु र पर्यटकहरु आउने क्रम पनि पछिल्लो बर्षरुमा बृद्धि भएको हो ।
ताप्लेजुङको पाथिभरामा जान नसक्नेहरु त्यसको सट्टा पूजा गर्न बहिनी पाथिभरामा आउने गरेको बताइन्छ । त्यसो त बहिनी पाथिभराको डाँडाबाट ताप्लेजुङको पाथिभराको डाँडा पनि देख्न सकिन्छ ।
बहिनी पाथिभरा इलाम सदरमुकामदेखि साढे एघार कोष पर्ुवमा र झापाको चारालीबाट ३० किलोमिटर उत्तरमा रहेको छ । झापादेखि नजिकै रहेकोले पनि तर्राई क्षेत्रबाट मानिसहरु पाथिभराको डाँडामा गर्मी छल्न आउने गर्दछन् ।
मेची राजमार्गदेखि डाँडामा रहेको मन्दिरमा पुग्न १,०३४ खुड्किलाको सिढी निर्माण गरिएको छ । अलैंचीबारीको बीचमा निर्माण गरिएको सिढी भएर चढ्दा र ओर्लदा पनि दर्शनार्थी एवं पर्यटकहरुले रमाइलो महशुस गर्छन् ।
पाथिभराको पर्ूर्वी भागमा रहेको रमिते डाँडा दृश्यावलोकनका लागि महत्वपर्ूण्ा छ । रमिते डाँडाबाट तर्राईको समथर फाँटसहित भारतको सिलिगुढीलगायतका बजारहरु आकर्ष देखिन्छ । जैविक विविधताले भरिपर्ूण्ा धार्मिक वन पनि यसको अर्को आकर्षा हो ।

सोमबारदेखि अन्तु महोत्सव

झुल्के घाम हर्ेनका लागि चर्चित अन्तुडाँडामा वढीभन्दा बढी पर्यटक भित्र्याएर ग्रामीण पर्यटन पवर्द्धन गर्न स्थानीयबासीले महोत्सवलाई माध्यम बनाएका छन् । झुल्के घाम हर्ेन जाउँ अन्तुडाँडामा भन्ने नाराका साथ उनीहरुले २०६० सालदेखि हरेक वर्षअन्तु महोत्सव आयोजना गरिरहेका छन् । यसपटक पनि अन्तुडाँडा परिसरमा सोमबारदेखि छ दिनसम्म महोत्सवको आयोजना हुदैछ ।
महोत्सव आयोजनामा अगुवाई गर्ने अन्तुडाँडा ग्रामीण पर्यटन बिकास केन्द्रका अध्यक्ष धनकुमार आलेले हरेक महोत्सवमा हुने पर्यटकहरुको उत्साहजनक वृद्धिले महोत्सवलाई निरन्तरता दिन प्रेरणा मिलेको बताएका छन् ।
सोमबारदेखि हुने महोत्सवको सम्पर्ूण्ा तयारी पूरा भएको आयोजक समितिका सचिव कृष्ण तामाङले जानकारी दिएका छन् । सदा झैं यसपटक पनि महोत्सवमा अदुवा, आलु, अलैची, अम्रिसोलगायतका ११ 'अ' को पर््रदर्शनी, अन्तुपोखरीमा डुङ्गा सयर, लोपोन्मुख लाप्चा जातिको संग्रहालय अवलोकनजस्ता कार्यक्रमहरु राखिएका छन् । महोत्सवमार्फ श्रीअन्तु र समालबुङ गाविसको कृषिमा आधारित जीवनशैली पस्कने र विभिन्न जातजातिको परम्परागत झाँकीहरु पर््रदर्शन गरिने आयोजकको भनाई छ ।
अन्तु महोत्सवमा हरेक दिन सामुहिक सूर्योदय दृश्यावलोकनको कार्यक्रम राखिएको छ । महोत्सवमा ५० हजारभन्दा बढी आन्तरिक र वाहृय पर्यटक भित्र्याउने आयोजकको लक्ष्य छ । पेइङ गेष्टको अवधारणामा प्रत्येक घरमा पर्यटकहरुलाई खाने र वस्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । आयोजक समितिका सदस्य खगराज घिमिरेले दैनिक चारहजारलाई घरघरमा बस्ने व्यवस्था मिलाइएको जानकारी दिएका छन् ।
सूर्योदयको सामुहिक दृश्यावलोकन र र्सर्ूय पूजासँगै सोमबार विहान महोत्सव शुरु हुँदैछ तर औपचारिक उद्घाटन चाहिं संविधान सभाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङले विहान नौ बजे गर्ने कार्यक्रम छ ।
सामुद्रिक सतहबाट १,८२३ मिटरको उचाइमा रहेको अन्तुडाँडा समालबुङ गाविसमा पर्दछ तर त्यहाँ श्रीअन्तु गाविस भएर जानुपर्ने भएकोले दुबैले संयुक्त रुपमा महोत्सवको आयोजना गर्दै आएका छन् । मेची राजमार्गको फिक्कल खण्डबाट करिव १४ किलोमिटर गाडी चढेर अन्तुडाँडामा पुग्न सकिन्छ ।
अन्तुडाँडा सूर्योदयका लागि चर्चित भएपनि त्यससँग अन्य पनि हर्ेनयोग्य कुराहरु छन् भन्ने बुझाउन स्थानीयबासीले निरन्तर महोत्सवको अयोजना गरेका हुन् । उनीहरुको यो प्रयासलाई र्सवत्र प्रशंसा गरिएको छ ।

पर्यटनसम्वन्धी गुरुयोजना

इलामको समग्र पर्यटन बिकासका लागि गुरुयोजना बन्ने भएको छ । इलाम उद्योग वाणिज्य संघको अगुवाइमा जिल्लाको पर्यटकीय सम्भावनाको अध्ययन गर्दै गुरुयोजना बनाइन लागेको हो ।
इलाम उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष हिमालय कर्माचार्यले अल्पकालीन र दर्ीघकालीयन योजनाहरु समेटेर गुरुयोजना बनाइने जानकारी दिए । उनले त्यसका लागि सरोकारवाला संस्था र व्यक्तिसँग छलफल प्रक्रिया शुरु गरेको बताए । 'हामीले विज्ञहरुसँग सरसल्लाह गरेर राम्रो गुरुयोजना बनाउने सोच बनाएका हौं,' उनले भने ।
इलाम उद्योग वाणिज्य संघको पहललाई जिल्लावासीले प्रशंसा गर्दै गुरुयोजनाको कार्यान्वयन गर्नुपर्नेमा पनि जोड दिएका छन् । 'यसअघि पनि पर्यटनसम्वन्धी पटकपटक गुरुयोजना बनेका छन् तर ती योजनामै सीमित भए । अब बन्ने गुरुयोजना त्यस्तो नहोस्,' नागरिक समाजका धर्म गौतमले भने ।
जिल्लाबासीले इलाममा पर्यापर्यटन, कृषि पर्यटन, धार्मिक पर्यटन र चिया पर्यटनको सम्भावना औंल्याएका छन् । 'इलाममा मौसम राम्रो हुँदा त हर्ेर्ने, घुम्ने ठाउँ प्रशस्त छन् । मौसम नराम्रो हुँदा पनि पर्यटकहरु रोमाञ्चित हुने वातावरण छ,' पर्यटनसम्वन्धी चासो राख्ने विष्णु काफ्लेले भने । उनले आन्तरिक तथा वाहय पर्यटकहरुलाई कमसेकम एक रात बसाउन सकिनेगरी गुरुयोजना बन्नुपर्नेमा जोड दिए ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी सर्ुदर्शन ढकालले दार्जिलिङमा आउने पर्यटकलाई पशुपतिनगर नाका हुँदै इलाम भित्र्याउनुपर्नेमा जोड दिएका छन् । 'दार्जिलिङ आएका पर्यटकहरु पश्चिम बंगाल नै भएर र्फकन चाहदैनन् । त्यसैले नेपाल भित्र्याउन अध्यागमन कार्यालय स्थापना गरिनर्ुपर्छ । त्यसका लागि सबैले पहल गर्नुपर्छ,' उनले भने ।
र् पर्यटनसम्वन्धी गुरुयोजना निर्माणको पहल जसले गरेपनि कार्यान्वयनका लागि सवै संस्था, कार्यालय र व्यक्तिले सहकार्य गर्नुपर्नेमा स्थानीयबासीले जोड दिएका छन् ।