इलाममै छ पाथिभरा

तपाईको पाथिभराको भाकल छ - ताप्लेजुङको पाथिभरा पुग्न समय र पैसाको अभाव छ - चिन्ता नलिनोस् । इलाममै पाथिभरा छ जहाँ भाकल पूरा गर्न सक्नुहुन्छ । कोलबुङको कुटीडाँडामा रहेको बहिनी पाथिभरा मेची राजमार्गको छेवैमा हुनाले त्यहाँ जान पनि कुनै समस्या पर्दैन ।
स्थानीय झाँक्रीले २०३४ सालमा बहिनी पाथिभरा फेला पारेपछि भाकल पूरा गर्न धेरैलाई राहत मिलेको छ । यो सामुन्द्रिक सतहदेखि १,९७५ मिटरको उचाइमा रहेको छ ।
बहिनी पाथिभराको डाँडामा मन्दिर संरक्षण समितिले मन्दिरको निर्माण गरेको छ । पूजा अर्चना गर्दै देवीसँग केही मागेमा पूरा हुने विश्वासमा भक्तजनहरु यहाँ आउने गर्दछन् । यो मन्दिरमा आएर पूजा गरेमा सबैखाले संकट हट्ने विश्वास पनि गरिन्छ ।
हरेक शनिवार र मंगलबार मन्दिरमा पूजा अर्चना गर्नेहरुको भीड लाग्ने गर्दछ । बहिनी पाथिभराको दर्शन गर्न नेपालका विभिन्न स्थान र भारतको सिलिगुढी, दार्जिलिङ र सिक्किमबाट भक्तजनहरु आउने गर्दछन् । बहिनी पाथिभरा २०३४ सालमा फेला परेको भएपनि एक दशक अघिदेखिमात्र चर्चामा आएको हो । मन्दिरमा भक्तजनहरु र पर्यटकहरु आउने क्रम पनि पछिल्लो बर्षरुमा बृद्धि भएको हो ।
ताप्लेजुङको पाथिभरामा जान नसक्नेहरु त्यसको सट्टा पूजा गर्न बहिनी पाथिभरामा आउने गरेको बताइन्छ । त्यसो त बहिनी पाथिभराको डाँडाबाट ताप्लेजुङको पाथिभराको डाँडा पनि देख्न सकिन्छ ।
बहिनी पाथिभरा इलाम सदरमुकामदेखि साढे एघार कोष पर्ुवमा र झापाको चारालीबाट ३० किलोमिटर उत्तरमा रहेको छ । झापादेखि नजिकै रहेकोले पनि तर्राई क्षेत्रबाट मानिसहरु पाथिभराको डाँडामा गर्मी छल्न आउने गर्दछन् ।
मेची राजमार्गदेखि डाँडामा रहेको मन्दिरमा पुग्न १,०३४ खुड्किलाको सिढी निर्माण गरिएको छ । अलैंचीबारीको बीचमा निर्माण गरिएको सिढी भएर चढ्दा र ओर्लदा पनि दर्शनार्थी एवं पर्यटकहरुले रमाइलो महशुस गर्छन् ।
पाथिभराको पर्ूर्वी भागमा रहेको रमिते डाँडा दृश्यावलोकनका लागि महत्वपर्ूण्ा छ । रमिते डाँडाबाट तर्राईको समथर फाँटसहित भारतको सिलिगुढीलगायतका बजारहरु आकर्ष देखिन्छ । जैविक विविधताले भरिपर्ूण्ा धार्मिक वन पनि यसको अर्को आकर्षा हो ।

सोमबारदेखि अन्तु महोत्सव

झुल्के घाम हर्ेनका लागि चर्चित अन्तुडाँडामा वढीभन्दा बढी पर्यटक भित्र्याएर ग्रामीण पर्यटन पवर्द्धन गर्न स्थानीयबासीले महोत्सवलाई माध्यम बनाएका छन् । झुल्के घाम हर्ेन जाउँ अन्तुडाँडामा भन्ने नाराका साथ उनीहरुले २०६० सालदेखि हरेक वर्षअन्तु महोत्सव आयोजना गरिरहेका छन् । यसपटक पनि अन्तुडाँडा परिसरमा सोमबारदेखि छ दिनसम्म महोत्सवको आयोजना हुदैछ ।
महोत्सव आयोजनामा अगुवाई गर्ने अन्तुडाँडा ग्रामीण पर्यटन बिकास केन्द्रका अध्यक्ष धनकुमार आलेले हरेक महोत्सवमा हुने पर्यटकहरुको उत्साहजनक वृद्धिले महोत्सवलाई निरन्तरता दिन प्रेरणा मिलेको बताएका छन् ।
सोमबारदेखि हुने महोत्सवको सम्पर्ूण्ा तयारी पूरा भएको आयोजक समितिका सचिव कृष्ण तामाङले जानकारी दिएका छन् । सदा झैं यसपटक पनि महोत्सवमा अदुवा, आलु, अलैची, अम्रिसोलगायतका ११ 'अ' को पर््रदर्शनी, अन्तुपोखरीमा डुङ्गा सयर, लोपोन्मुख लाप्चा जातिको संग्रहालय अवलोकनजस्ता कार्यक्रमहरु राखिएका छन् । महोत्सवमार्फ श्रीअन्तु र समालबुङ गाविसको कृषिमा आधारित जीवनशैली पस्कने र विभिन्न जातजातिको परम्परागत झाँकीहरु पर््रदर्शन गरिने आयोजकको भनाई छ ।
अन्तु महोत्सवमा हरेक दिन सामुहिक सूर्योदय दृश्यावलोकनको कार्यक्रम राखिएको छ । महोत्सवमा ५० हजारभन्दा बढी आन्तरिक र वाहृय पर्यटक भित्र्याउने आयोजकको लक्ष्य छ । पेइङ गेष्टको अवधारणामा प्रत्येक घरमा पर्यटकहरुलाई खाने र वस्ने व्यवस्था मिलाइएको छ । आयोजक समितिका सदस्य खगराज घिमिरेले दैनिक चारहजारलाई घरघरमा बस्ने व्यवस्था मिलाइएको जानकारी दिएका छन् ।
सूर्योदयको सामुहिक दृश्यावलोकन र र्सर्ूय पूजासँगै सोमबार विहान महोत्सव शुरु हुँदैछ तर औपचारिक उद्घाटन चाहिं संविधान सभाध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङले विहान नौ बजे गर्ने कार्यक्रम छ ।
सामुद्रिक सतहबाट १,८२३ मिटरको उचाइमा रहेको अन्तुडाँडा समालबुङ गाविसमा पर्दछ तर त्यहाँ श्रीअन्तु गाविस भएर जानुपर्ने भएकोले दुबैले संयुक्त रुपमा महोत्सवको आयोजना गर्दै आएका छन् । मेची राजमार्गको फिक्कल खण्डबाट करिव १४ किलोमिटर गाडी चढेर अन्तुडाँडामा पुग्न सकिन्छ ।
अन्तुडाँडा सूर्योदयका लागि चर्चित भएपनि त्यससँग अन्य पनि हर्ेनयोग्य कुराहरु छन् भन्ने बुझाउन स्थानीयबासीले निरन्तर महोत्सवको अयोजना गरेका हुन् । उनीहरुको यो प्रयासलाई र्सवत्र प्रशंसा गरिएको छ ।

पर्यटनसम्वन्धी गुरुयोजना

इलामको समग्र पर्यटन बिकासका लागि गुरुयोजना बन्ने भएको छ । इलाम उद्योग वाणिज्य संघको अगुवाइमा जिल्लाको पर्यटकीय सम्भावनाको अध्ययन गर्दै गुरुयोजना बनाइन लागेको हो ।
इलाम उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष हिमालय कर्माचार्यले अल्पकालीन र दर्ीघकालीयन योजनाहरु समेटेर गुरुयोजना बनाइने जानकारी दिए । उनले त्यसका लागि सरोकारवाला संस्था र व्यक्तिसँग छलफल प्रक्रिया शुरु गरेको बताए । 'हामीले विज्ञहरुसँग सरसल्लाह गरेर राम्रो गुरुयोजना बनाउने सोच बनाएका हौं,' उनले भने ।
इलाम उद्योग वाणिज्य संघको पहललाई जिल्लावासीले प्रशंसा गर्दै गुरुयोजनाको कार्यान्वयन गर्नुपर्नेमा पनि जोड दिएका छन् । 'यसअघि पनि पर्यटनसम्वन्धी पटकपटक गुरुयोजना बनेका छन् तर ती योजनामै सीमित भए । अब बन्ने गुरुयोजना त्यस्तो नहोस्,' नागरिक समाजका धर्म गौतमले भने ।
जिल्लाबासीले इलाममा पर्यापर्यटन, कृषि पर्यटन, धार्मिक पर्यटन र चिया पर्यटनको सम्भावना औंल्याएका छन् । 'इलाममा मौसम राम्रो हुँदा त हर्ेर्ने, घुम्ने ठाउँ प्रशस्त छन् । मौसम नराम्रो हुँदा पनि पर्यटकहरु रोमाञ्चित हुने वातावरण छ,' पर्यटनसम्वन्धी चासो राख्ने विष्णु काफ्लेले भने । उनले आन्तरिक तथा वाहय पर्यटकहरुलाई कमसेकम एक रात बसाउन सकिनेगरी गुरुयोजना बन्नुपर्नेमा जोड दिए ।
प्रमुख जिल्ला अधिकारी सर्ुदर्शन ढकालले दार्जिलिङमा आउने पर्यटकलाई पशुपतिनगर नाका हुँदै इलाम भित्र्याउनुपर्नेमा जोड दिएका छन् । 'दार्जिलिङ आएका पर्यटकहरु पश्चिम बंगाल नै भएर र्फकन चाहदैनन् । त्यसैले नेपाल भित्र्याउन अध्यागमन कार्यालय स्थापना गरिनर्ुपर्छ । त्यसका लागि सबैले पहल गर्नुपर्छ,' उनले भने ।
र् पर्यटनसम्वन्धी गुरुयोजना निर्माणको पहल जसले गरेपनि कार्यान्वयनका लागि सवै संस्था, कार्यालय र व्यक्तिले सहकार्य गर्नुपर्नेमा स्थानीयबासीले जोड दिएका छन् ।

पर्यटन पर््रवर्द्धनमा समुदाय सक्रिय

आफ्नो क्षेत्रको पर्यटकीय स्थलको पर््रवर्द्धन गर्न इलामको विभिन्न क्षेत्रका बासिन्दा सक्रियतापर्ूवक जुटेका छन् । पर्यटन पर््रवर्द्धनका लागि सरकारले प्रभावकारी कदम नचालेको भन्दै उनीहरु आफै सक्रियतापर्ूवक लागेका हुन् ।
नेपाल भ्रमण वर्ष१९९८ र विस २०६० वैशाखमा इलाम महोत्सव आयोजना भएपछि ग्रामीण क्षेत्रमा महोत्सव आयोजना गरेर जिल्लामा आन्तरिक र वाहृय पर्यटकहरुलाई भित्र्याउने लहर नै चलेको छ । सूर्योदय दृश्यावलोकनका लागि चर्चित अन्तुडाँडामा छ वर्षेखि निरन्तर महोत्सव आयोजना गरिरहको अन्तुडाँडा पर्यटन पर््रवर्द्धन केन्द्रका अध्यक्ष धनकुमार आले भन्छन्, 'अन्तुडाँडाको प्राकृतिक सौर्न्दर्य र यहाँको कृषिमा आधारित जीवनशैली पस्केर पर्यटन पर््रवर्द्धन गर्न कोशिस गरिरहेका छौं ।'
अन्तुडाँडामा २०६० सालदेखि हरेक वर्षमंसिर महिनामा महोत्सवको आयोजना भइरहेको छ । यो बर्षपनि अन्तुडाँडा पर्यटन बिकास केन्द्रले मंसिरको दोश्रो साता अन्तु महोत्सवको आयोजना गरेको छ । अन्तु क्षेत्रमा पर्यटकहरुका लागि व्यवस्थित होटल तथा लजहरु नभएपनि स्थानीयबासीले घरघरमै पर्यटकहरुलाई निश्चित रकम लिएर 'पेइङ गेष्ट' को रुपमा राख्छन् ।
सूर्योदय र सर्ूयास्त हर्ेनका लागि चर्चित सिद्धिथुम्का डाँडामा पनि आन्तरिक तथा वाहृय पर्यटकहरुलाई भित्र्याउन यो साल स्थानीयबासी जुटे । उनीहरुले मंसिर छ देखि आठ गतेसम्म सिद्धिथुम्का पर्यटन उत्सवको आयोजना गरे । महोत्सव आयोजक समितिका अध्यक्ष रामबहादर र्राई भन्छन्, 'सिद्धिथुम्का पर्यटकीय दृष्टिकोणले उपयुक्त हुँदाहुँदै पनि ओझेलमा पर्न लागेकोले यसलाई अरु सामु चिनाएर उत्कृष्ट गन्तव्यस्थल बनाउन उत्सवको आयोजना गरेका हौं ।'
जैविक विविधता र धार्मिक दृष्टिकोणले चर्चित माइपोखरीमा पनि धार्मिक वन समूहले २०६२ सालमा महोत्सवको आयोजना गरेको थियो ।
महोत्सव आयोजना गरेर पर्याप्त प्रचारप्रसार गर्न सके आन्तरिक तथा वाहृय पर्यटकहरुलाई गाउँमा भित्र्याउन सकिने अन्तुडाँडा पर्यटन पर््रवर्द्धन केन्द्रका सचिव कृष्ण तामाङ बताउँछन् । 'मानिसहरु नाम चलेको ठाउँमा घुम्न चाहिरहेका हुन्छन् । त्यसैले महोत्सवको आयोजना भयो भने त्यही अवसर पारेर उनीहरु आउँछन्,' तामाङको अनुभव छ । महोत्सवको बेला पर्यटकहरुको भीड भएपनि उनीहरुका लागि आयोजक समितिहरुले खाने र बस्ने प्रवन्ध पनि मिलाउने गरेका छन् ।
माइपोखरी धार्मिक वन समूहका सल्लाहकार कमल मुखिया महोत्सवमार्फ आफ्नो ठाउँको जीवनशैली र भाषासंस्कृतिलाई पनि चिनाउन सकिने बताउँछन् । 'महोत्सव आयोजना गर्दा विभिन्न जातजातिको झाँकीहरु, घरेलु उत्पादनहरुको पनि पर््रदर्शनीलगायतका कार्यक्रमहरु आयोजना गरिन्छ । तर, अरुबेला आउने पर्यटकहरुले यस्तो कार्यक्रम हर्ेर्ने अवसर पाउँदैनन्,' उनले भने ।

सिद्धिथुम्का पर्यटन उत्सव शुरु

सूर्योदय र सर्ूयास्त दृश्यावलोकनका लागि चर्चित इलामको सिद्धिथुम्का डाँडालाई केन्द्रित गरेर आयोजना गरेको पहिलो सिद्धिथुम्का पर्यटन उत्सव शुक्रबार शुरु भएको छ । संविधान सभाका अध्यक्ष सुवासचन्द्र नेम्बाङले पानसमा बत्ती बालेर उत्सवको उद्घाटन गरेका थिए ।
उद्घाटन कार्यक्रममा नेपाली कांग्रेसका जिल्ला सभापति केशव थापा, नेकपा -एमाले)का कार्यालय सचिव गणेश बराल, नेकपा -माओवादी)का जिल्ला सदस्य नरेन्द्र जबेगू, प्रमुख जिल्ला अधिकारी सर्ुदर्शनप्रसाद ढकाल, स्थानीय बिकास अधिकारी मेघनाथ काफ्ले, नेपाल पत्रकार महासंघ इलाम शाखाका अध्यक्ष सटेन्द्र जबेगूले बोल्दै ग्रामीण पर्यटन प्रवद्धन गर्न स्थानीयबासीले गरेको प्रयासको प्रशंसा गरेका थिए ।
उद्घाटन कार्यक्रमको अवसरमा र्राई, लिम्बू, तामाङ, मगर, शर्ेपा र तामाङ जातिको परम्परागत साँस्कृतिक झाँकी पर््रदर्शन गरिएको थियो । खान्द्रुङ माविका विद्यार्थीहरुले पञ्चेबाजाको धूनमा मार्चपास गरेका थिए । सभाध्यक्ष नेम्बाङले स्थानीय वृद्ध जसबहादुर र्राई र वृद्धा जानुका कट्टेललाई दोसल्ला ओढाएर सम्मान गरेका थिए ।
आयोजकले पर्यटकको स्वागत सत्कार, नेपाली संस्कृतिको आधार भन्ने मूल नाराका साथ आयोजना भएको उत्सवमा ५० हजार आन्तरिक र वाहृय पर्यटक भित्र्याउने लक्ष्य राखेको छ । ग्रामीण पर्यटनको अवधारणाअनुसार उत्सव आयोजना गरिएकोले आगन्तुकलाई सिद्धिथुम्का, सोयाक र जितपुर गाविसमा घरघरमा राख्ने प्रवन्ध मिलाइएको छ ।
आयोजक समितिका अध्यक्ष रामबहादुर र्राईले पर्यटकहरुलाई सिद्धिथुम्काबाट सुर्योदय, सर्ूयास्तसँगै कञ्चनजंघा, सगरमाथा हिमाल, पहाड र तर्राईका फाँटहरु दृश्यावलोकनको स्वाद चखाउने बताएका छन् । उनले जातीय साँस्कृतिक विविधता, कृषिमा आधारित जीवनशैलीसमेत प्रस्तुत गरेर उत्सवमार्फ सिद्धिथुम्कालाई नेपालकै उत्कृष्ट गन्तव्यको रुपमा चिनाउने लक्ष्य राखेको बताए ।